2015.09.22 Góry Atlas, Maroko (dzień 4)

3:45 rano z namiotu dochodzi dźwięk budzika. Wstajemy. Mamy 15 minut na wybranie się z namiotów, ubranie się na hike (dobrze bo jest 5C, jak to w Afryce). O 4 nad ranem zebraliśmy się w piwnicy schroniska gdzie śniadanie było serwowane na ziemi, a siedzieliśmy na betonowych murkach na których jeszcze parę minut temu spał nasz przewodnik. Oczywiście ciemno, parę świeczek dawało lekkie światło, może i dobrze bo źle wyglądaliśmy. Każdy z grupy prawie nie spał tej nocy, wiadomo jest to ciężkie na wysokości 3200 m, bez aklimatyzacji. Wybór na śniadanie był dość duży ale my zdecydowaliśmy się tylko na chleb z serkiem topionym. Woleliśmy nie ryzykować otwartych wcześniej słoików z drzemami, jajek ugotowanych na twardo chyba w czasie transportu czy jogurtów z wypukłym wieczkiem. Nasz przewodnik stwierdził, że jogurt jest dobry bo przecież jego data ważności jeszcze nie minęła.

4:30 plecaki na plecach i ruszamy na szczyt Toubkal 4167 m n.p.m. To jest tylko 1000 m, nie jest aż tak dużo ale na tej wysokości to jest wiele. Na początku szliśmy po ciemku. Trasa ostro zaczęła piąć się do góry. Przechodziliśmy koło jakiś wodospadów, dużych urwisk co jak potem wracaliśmy to aż dziwiliśmy się, że tędy szliśmy.

Przewodnik robił mało przerw, ale tempo nawet nie było za duże. Ok. 6:30 nad ranem zaczęło świtać i pojawiały się kontury otaczających nas gór. My dalej serpentynami po rumowisku skalnym wspnaliśmy się do góry. W okolicach 3700 m. brak tlenu coraz mocniej dawał się we znaki i częstsze przerwy na wyrównanie oddechu były wskazane.

Przełęcz (3900 m) między Toubkal a Wschodni Toubkal przywitała nas promieniami słońca. Przez ostatnie kilkaset metrów szło się już nawet fajnie bo wszystko było zmarznięte i ziemia już się tak nie osuwała spod butów. Idziemy dalej, przewodnik pokazał nam punkt z którego idzie się tylko 15 minut do szczytu. Punkt wydawał się być bardzo blisko ale szliśmy do niego prawie godzinę...Wysokość!!!

Nie wiem do końca jakie to ma znaczenie ale przewodnik Hassan często wspominał, że jesteśmy jego wyjątkową grupa ponieważ pierwszy śnieg tego roku spadł w tym samym czasie kiedy my się pojawiliśmy. W górach widzieliśmy nie tylko wczorajszy śnieg ale też z poprzedniego sezonu. W tym rejonie jest resort narciarski, który oczywiście zamierzam odwiedzić zimą.

Nie dużo po 8 rano nasze stopy stanęły na najwyższym szczycie Afryki północnej, góra Toubkal 4167 m n.p.m. Byłem rozczarowany, bo ponoć ze szczytu widać Saharę, ale widoczność nie była, aż tak dobra. Pomimo braku widoku pustyni widok wszystkich gór pode mną był niesamowity. Widok był tak piękny, że nie zwracałem uwagi na ujemną temperaturę i wiatr.

Odpoczynek na szczycie po tak wyczerpującej wspinaczce jest tak niesamowitym uczuciem, że siedzieliśmy, jedliśmy energetycznego batona, piliśmy wodę i podziwialiśmy widoki.

Na szczycie spotkaliśmy innego pana, który parę dni wcześniej zdobył Kilimandżaro. Mówił, że w niektórych miejscach Toubkal jest cięższy niż Kili. Nie do końca nas to zdziwiło, bo przed wyjazdem do Maroka podobną opinię na internecie znalazła Ilonka. Na Kilimandżaro idzie się 6 dni ale podejście jest stosunkowo łatwe. Natomiast tu są pewne odcinki trochę stromsze.

Po pamiątkowym zdjęciu z przewodnikiem pod metalowym wigwamem ruszyliśmy na dół. Schodziło się nawet dosyć szybko, ziemia była dalej zamarznięta, więc się nie usuwała nam spod nóg. Z każdym krokiem byliśmy niżej, z każdym krokiem ból głowy się zmniejszał (na wysokościach ból głowy to standard). Wszystko wyglądało inaczej, barwniej w promieniach słońca niż jak szliśmy do góry.

Często mijaliśmy ludzi którzy bardzo powoli szli do góry. Pytali się nas, jak jeszcze mają daleko do szczytu. Odpowiadałem, 15-20 minut, przewodnik poprawiał, jakąś godzinkę. W sumie tak, Hassan miał racje, do góry idziesz trzy razy wolniej. Po około dwóch godzinach wróciliśmy do schroniska. Gdzie przywitały nas nasze muły.

Jak się wybiera trzydniową opcję zdobywania tego szczytu, to już by był koniec dzisiejszego hiku. My niestety takiego luksusu nie mamy i musimy jeszcze schodzić w dół, aż do miasteczka Imlil. Szybkie spakowanie namiotu, lunch na ziemi, na kocu obok schroniska i w dół. Schodziliśmy tą samą trasą co wczoraj wychodziliśmy do góry. Różniła się tylko tym, że nie padało, czyli było gorąco.

Po jakiś 4 godzinach zobaczyliśmy pierwszą cywilizacje, a po kolejnych 30 minutach doszliśmy do bazy w Imlil.

Została nam jeszcze tylko godzinka samochodem do Marrakeszu i w końcu możemy odpocząć, ochłodzić się w basenie i zrelaksować przy dobrym winku.

Były to dwa trudne, ciężkie dni. Wiadomo, widzieliśmy mnóstwo ciekawych rzeczy, poznaliśmy parę osób, doświadczyliśmy wiele i oczywiście zdobyliśmy szczyt. Może trochę za wysoki szczyt jak na tak krótki okres, ale daliśmy radę. Jest to do zrobienia za dwa dni (gdy by się nie dało to firmy tego by nie organizowały), ale jak ktoś tylko lubi górki, a ich nie kocha tak jak ja, to polecam iść na niższy szczyt, albo spędzić w górkach trzy dni. Na koniec przewodnik powiedział, że mają fajne hiki po górach na 6 dni i czy nie chcemy ich spróbować. Ja powiedziałem.... hmmmmm, a Ilonka na to: powodzenia, baw się dobrze i porób dużo zdjęć. Namówię ją, mam namiary na przewodnika.
Po baseniku była marokańska kolacja w towarzystwie lokalnego.

Jeszcze jedno chciałem dodać. Ludność w górach żyje bardzo biednie. Jest im ciężko, widzieliśmy biedę. Chcemy im troszkę pomóc. Rozmawialiśmy z przewodnikiem, i on powiedział, że możemy pomóc wysyłając paczkę z używaną odzieżą. Najlepiej sportową, do chodzenia po górach, dla niego i innych przewodników. Mają niskie wypłaty, z reguły parę dzieci i niepracujące żony, a takie rzeczy są tam droższe niż w Europie czy w Stanach. Będziemy im wysyłać paczkę. Jak ktoś ma coś co chce im odstąpić, to proszę o kontakt z nami. Chcemy wysłać paczkę jeszcze w tym roku. Jak to Hassan powiedział: idzie zima, w górach będzie zimno i dużo śniegu, a oni dalej muszą pracować.

2015.09.21 Góry Atlas, Maroko (dzień 3)

Żadna wycieczka nie może być udana bez fajnego hiku. Tym razem mamy w planie bardzo fajny hike, dwudniowy. Wychodzimy na najwyższą górę w północnej Afryce, Mt Toubkal, 4167m. Szlak nie jest bardzo trudny, ale dosyć wysoko trzeba wyjść.

W Maroko mówi się paroma językami, arabskim, francuskim i berbera. Żadnego z nich nie znamy, więc wybraliśmy opcje przewodnika dla ułatwienia zadania, a także bezpieczeństwa.

O 8 rano przyjechał po nas kierowca i powiedział: zabawy czas zacząć....!!!
Jechaliśmy samochodem przez ponad godzinę na południowy-wschód od Marrakeszu w serce gór Atlas, do miasteczka Imlil, które znajduje się na wysokości 1800 metrów. Miasteczko Imlil wygląda jak baza wypadowa w wiele rejonów górskich. Lokalni się plątają, połowa na telefonach dopina wszystko na ostatni guzik. Na ulicach turyści z plecakami i więcej mułów niż samochodów. Muły załadowane do pełna bagażami, pieczywem lub innymi rzeczami, które mają ułatwić turystom zdobycie szczytów.

Około 10:15 ruszyliśmy do góry. Nasza grupa składała się z siedmiu hikerów (my, para z Holandii i jakieś trzy dziewczyny z Anglii), przewodnika, kucharza, mułowego i oczywiście dwa muły, które niosły nam prawie wszystkie rzeczy.

Naszym pierwszym celem jest dotarcie do górskiej wioski o nazwie Chamharouch, zamieszkiwanej przez ludność Berbera, wysokość 2250 metrów. Tam mamy zjeść lunch. Trochę się zastanawiamy jak nasze żołądki wytrzymają dwa dni w górach. Widzieliśmy jak ładują nasze jedzenie w upale na muły do brudnych toreb, wodę (ponoć zdatną do picia) do prawie czarnych z brudu karnistów, wokół mułów latają setki much..... pomyśleliśmy, przygoda, przygoda, ubraliśmy plecaki i ruszyliśmy w góry. Na wszelki wypadek w plecaku mieliśmy tabletki na problemy żołądkowe.

Nasz przewodnik Hassan mówi nawet dobrze po angielsku, więc zaczął nam opowiadać ciekawostki z życia ludzi w górach, o roślinach, zwierzętach.... Umilało nam to hike i nawet nie zauważyliśmy jak przeleciał pierwszy kilometr i doszliśmy do miasteczka Aroumd.

Zupełnie inaczej chodzi się po górach Atlas niż po europejskich czy amerykańskich górach. Szlaki są słabo oznaczone, więc przewodnik jest bardzo zalecany. Chyba, że się naprawdę przygotujesz i będziesz miał dokładne mapy i GPS. Nie ma lasów, cały czas się chodzi w słońcu gdzie w lato temperatura na dole przekracza 40C. Jest bardzo brudno w górach. Wszędzie jest dużo papierów, puszek, butelek. Przechodzi się przez wioski, koło "restauracji", albo koło pojedynczych, zamieszkałych domów, gdzie gospodarz chce wszystko sprzedać.

Jest gorąco, prądu nie ma, a coca-cola zimna.

Po trzech godzinach cała wycieczka z mułami dotarła do "restauracji" gdzie mamy zjeść lunch. Tak naprawdę z restauracją nie miało to nic wspólnego. Był to mały domek, połączony ze sklepikiem a z tyłu na zapleczu nasz kucharz przygotował nam posiłek. Nasz przewodnik zniknął na jakiś czas. Jak się okazało poszedł do pobliskiej świątyni ducha, który jak wierzą lokalni potrafi uzdrowić ciało i duszę. Tylko ludzie wierzący powinni tam wejść. Nie zabronił nam tam wejść ale dał do zrozumienia, że nie jest to miejsce dla turystów.

Jedzenie, jak większość posiłków w tym kraju podawane jest grupowo, tzn. Jeden talerz i dzielcie się. Posiłek zaskoczył nas pozytywnie. Proste rzeczy ale czuć świeżość i wszystko dobrze i ciekawie przyprawione. Lunch był ładnie podany i składał się z przystawki (sałatki), dania głównego i deseru (owoców). Woleliśmy nie zaglądać do kuchni bo z zewnątrz wszystko wyglądało dość prymitywnie.

Godzinka szybko zleciała i przewodnik rzucił hasło do roboty. Do pokonania mamy dużo kilometrów i około 1000 metrów w pionie. Tu już było znacznie trudniej, stromiej no i oczywiście pogoda się zmieniła. Zaczęło lekko kropić. Hassan powiedział, że zaraz przejdzie. Wiec usiedliśmy pod blaszanym zadaszeniem stoiska z pamiątkami i coca-colą przy trasie.

Po 15 minutach pogoda się zmieniła. Zaczęło jeszcze bardziej padać i nie zanosiło się na poprawę wiec kto miał to ubrał przeciwdeszczowe kurtki i niestety w deszczu ruszyliśmy dalej w kierunku schroniska.

W końcu po ok. 2h naszym oczom ukazało się schronisko Toubkal Refiugio (3200 m n.p.m). Wszyscy przemoczeni wpadli do świetlicy żeby się ogrzać i wysuszyć przy kominku. Nikt póki co nie myślał o rozkładaniu namiotu. Oczywiście w schronisku została nam podana Berber Whiskey, czyli gorącą herbata z mięta, która skutecznie nas rozgrzała.

Schronisko nas pozytywnie zaskoczyło warunkami sanitarnymi, gościnnością i wielkością. Nie spaliśmy w środku i nie wiemy dlaczego. A jak nie wiadomo o co chodzi, to pewnie chodzi o kasę. Przewodnik powiedział, ze w lato lepiej jest spać w namiotach niż w schronisku. Mówił, że jest dużo ludzi, głośno i wszyscy chrapią.

Deszcz przestał padać, więc błyskawicznie rozłożyliśmy namiot bo już czekała na nas kolacja. Po kolacji próbowaliśmy nauczyć holendrów grac w tysiąca. Nawet nam to wychodziło ale o 21 już zaczęli gasić światła bo jutro nad ranem o 3:30 pobudka.

2015.09.20 Marakesh, Maroko (dzień 2)

Po wczorajszej jeździe samochodem Darek nie chciał słyszeć o ruszaniu samochodu z hotelu. Jazda po autostradach to jedno, jazda po mniejszych drogach z miasta do miasta też da się przeżyć ale kierowanie po mieście, szukanie parkingu – masakra. Na szczęście właściciel hotelu doradził nam, że można wziąćtaksówkę na pół dnia i wtedy taksówkarz obwiezie nas po najważniejszych miejscach i zabierze do lokalnych zakładów produkcji, różnego rodzaju wyrobów. Brzmiało ciekawie i wcale nie drogo. Dlatego na taki sposób zwiedzania się dziś zdecydowaliśmy.

Marrakesz jest dużym miastem, założonym około 1000 lat temu, ale ludzie się już tutaj osiedlali wiele lat wcześniej. Znajduje się on na wysokości 450 metrów u stóp pasma gór Atlas. Jest jednym z główniejszym miast handlowych Maroko. Występuje tu straszny kontrast między bogatymi a biednymi. Bogaci Francuzi, albo ludzie z innych krajów kupują przepiękne posiadłości, gdzie w ponad 20,000 domów dalej nie ma wody ani prądu.

Niby powiedzieliśmy kierowcy jakie atrakcje nas interesują ale większość miejsc i tak była wybrana przez naszego taksówkarza. Jako pierwsze miejsce odwiedziliśmy Pałac El Bahia...no dobra nie do końca. Zaparkowaliśmy pod pałacem ale weszliśmy najpierw do sklepu zwanego perfumerią. Z jednej strony jest to perfumeria a z drugiej miejsce gdzie można kupić przyprawy.

Pracownica sklepu bardzo ładną angielszczyzną opowiedziała nam o produkcji olejku z drzewa Argani. Drzewa ta są unikatowe dla wschodnio-południowego rejonu Maroka. Jednak to co nas najbardziej zaszokowało w tym drzewie to kozy.....kozy bowiem wchodzą na to drzewo i wyjadają jego owoce.

Tak to nie jest fotomontaż. Takie zdjęcie pokazała nam Pani w sklepie i początkowo myśleliśmy fotomontaż.....ale potem w internecie znaleźliśmy dużo podobnych zdjęć. Tak więc kozy wychodzą na drzewo, wyjadają owoce i wypluwają pestki z których produkowany jest olejek. Kozy wypasa berber (mężczyzna żyjący w górach) natomiast resztę pracy wykonują już kobiety, które ręcznie ucierają pestki i wytwarzają olejek.

Oczywiście musieliśmy zrobić tam zakupy w ramach „podziękowania” więc kupiliśmy przyprawy i herbatkę + miętę aby parzyć sobie w domku ich narodowy napój zwany Berber Whiskey.

W końcu przyszedł czas na pałac. Pałac wybudowany w 19 wieku miał być podobno największy w tych czasach w Marrakeszu. Łączy w sobie style architektury islamskiej i marokańskiej. Ładny ale zdecydowanie dużo uboższy, niż Alhambra w Hiszpanii. Spodziewałam się dużego zamku, z dużą ilościąkorytarzy pokoi czy pięknymi ogrodami. Jednak tu wszystkie pomieszczenia wyglądały podobnie a cały pałac może być dużo lepiej zagospodarowany. Zdobienia nadal jednak przykuwały moją uwagę i bardzo je podziwiałam.

Po zamku przyszedł czas na ogrody Majorelle. Podobno najładniejsze ogrody w całym Marrakeszu. Jacques Majorelle, francuski malarz, był on pod tak dużym wrażeniem Marrakeszu, że postanowił się tu osiedlić. Tak więc w 1923 kupił ziemię, która teraz jest znana jako Jardin (ogrody) Majorelle.

Stworzył tam swoje studio, które zostało zaprojektowane w stylu Art Deco a jego ściany zostały wymalowane w kolorze Majorelle Blue. Wokół studia stworzył przepiękne egzotyczne ogrody gdzie sprowadzał okazy z różnych części świata. W 1947 roku udostępnił ogrody do zwiedzania. Niestety po jegośmierci w 1962 ogrody podupadły i przez 18 lat niszczały. Dopiero w 1980 roku ogrody te kupił Yves Saint Laurent razem z Pierre Berge i ogrody odzyskały swoją świetlność. Aktualnie ogrodami zajmuje się fundacja YSL a w byłym studium malarskim jest muzeum opowiadające historie ludów Maroka zwanych Berber.

Niedaleko ogrodów jest park palmowy. Jest to obszar gdzie ze względu na pustynny klimat jest dużo palm a także oczywiście lokalni zarabiają pieniądze wożąc ludzi na wielbłądach. My z wielbłądów zrezygnowaliśmy (jeździliśmy na nich w Emiratach Arabskich, nic specjalnego) z czego może nie do końca byłzadowolony nasz przewodnik czy lokalni ludzie. No ale cóż...nie możemy płacić za wszystko co oni chcą a my nie koniecznie. Mamy zamiar tu wrócić i pojechać na Saharę na parę dni na wielbłądach, a nie po jakiejś małej pustyni jeździć.

Kolejne miejsce nas znów zaskoczyło. Nie do końca wiedzieliśmy gdzie jedziemy bo nasz taksówkarz średnio (znał parę słów) mówił po Angielsku. Próbował nam coś wytłumaczyć o produkcji czego....ale czego to nie zrozumieliśmy...a okazało się, że chodziło o skóry. Tak więc wysiedliśmy z auta i na dzień dobry dostaliśmy miętę. Darek myślał, że mu zaraz dadzą herbatkę z miętą o to nam dali jako maskę. Zaprowadzili nas bowiem do miejsca gdzie obrabiane są skóry. Leżą one w dużych betonowych kotłach i nabierają swoich właściwości.

Śmierdzi tam skórami, amoniakiem i innymi farbami. Bo jak skóra jest już obrobiona i wyschnięta to również tam nadają jej kolor. Mięta nam się przydała bo jak tylko drażnił nas zapach to wąchaliśmy miętę, która zabijała go skutecznie.

Podziwiam ludzi tam pracujących. Naprawdę, ciężkie warunki. Nie czuliśmy się jednak niebezpiecznie bo widzieliśmy tam innych turystów. Sami na pewno nigdy byśmy tam nie trafili a doświadczenie warte przeżycia. Oczywiście później w ramach podziękowania wypadało coś kupić tak więc tym razem skończyło się na pasku i poszewce na poduszkę w sumie za 1000 Dirhamów (ok $100). Nie taka zła cena biorąc pod uwagę jak ciężko ludzie pracująwyrabiając to wszystko. Cena wywoławcza była 2500, ale kto się nie targuje ten przepłaca.

Zdecydowanie szybciej zwiedza się z kierowcą, do tego korki i niektóre skrzyżowania są nie do pokonania dla turystów. Znaleźliśmy się na takim jednym gdzie każdy chciał kierować ruchem (wyobraźcie to sobie), mówili tylko po arabsku lub w języku berber (nie rozróżniam) i każdy skręcał jak mu się podobało. Do tego piesi, rowerzyści i jakiś osiołek też się znalazł. Nasz kierowca tylko powiedział „ojjojojojo...” i jakoś wybrnął z tego zaplątania.

Saadian Tombs czyli groby członków dynastii Saadi. Groby odkryte zostały w 1917 roku a zostały stworzone ok. 1570 – 1600 roku. Groby same w sobie to głównie płyta na ziemi ale dekoracje pomieszczeń są niesamowite. Przepięknie „dziergane” mury wyglądają jakby ktoś wyszył to a nie stworzył w kamieniu. Miejsce to jest niewielkie ale zdecydowanie warte odwiedzenia. Do tego nadal remontują i pewnie za niedługo stworzą tam piękne ogrody.

Ostatnim punktem wycieczki a jednocześnie najbardziej popularnym był plac Jemaa el-Fnaa. Jak to lokalni nazywają „duży plac”. Ponoć jest to największy plac handlowy w Afryce. Rzeczywiście ludzi jest tam tysiące, a handlarzy jeszcze więcej.

Na placu głównie handlują berbers, którzy sprzedają wyroby ze skóry, głównie ich słynne buty. Darek nawet chciał sobie kupić jakieś jako pantofle ale Pan sprzedawca nie miał klapek...tylo japonki albo typowe marokańskie buty. No taka tu jest moda. Mnie jak zwykle najbardziej spodobały się kolory. Wszystko jest takie żywe.

Ale na placu można kupić jeszcze dużo innych rzeczy, właściwie to podejrzewam, że można tam kupić wszystko.

Zaskoczyła nas ilość stoisk z sokami pomarańczowymi, świerzo wyciskanymi na poczekaniu. Było tego multum. Zdecydowanie dobry pomysł na ochłodzenie się bo słoneczko już przyświecało i coraz bardziej chciało się pić.

Jak już wspomniałam na placu można kupić pewnie wszystko ale też można zobaczyć wszystko...ktoś ma małpę, ktoś zaklina węża, ktoś ma sokoła....każdy próbuje zarobić pieniądze jak się tylko da. My możemy się poszczycić, że wydaliśmy tylko 10 Dirhamów ($1) na magnesik. Uczymy się robić zakupy uczymy....potem zobaczyliśmy jeszcze meczet, podobno największy w Maroku i najwyższy w Afryce. Zobaczyliśmy tylko z zewnątrz bo nie można tam wchodzić.

Co myślimy o Maroku i Marrakeszu po tych prawie dwóch dniach.....odczucia mamy mieszane. Trudno pisać o całym kraju jeśli tak naprawdę widzieliśmy tylko Marrakesz. Marrakesz niestety nie wywarł na mnie pozytywnego wrażenia. Nasz hotel i ludzie w hotelu super, przyjaźni, wszystko zrobią dla Ciebie, czujesz się jak król i dostajesz serwis lepszy niż w znanych pięcio-gwiazdkowych hotelach. Natomiast poza murami...poza bezpiecznym hotelem jesteś „chodzącym portfelem”. Każdy chce Ci pokazać drogę (i dostać za to kasę), możesz zobaczyć jak coś robią czy pooglądać sklep....ale spróbuj czegoś nie kupić. Ceny mają z kosmosu i trzeba od razu dzielić co najmniej na trzy. W takiej atmosferze nawet odechciewa się kupować pamiątki czy chodzić po placu targowym dla rozrywki. Jest to bardzo męczące. Osobiście myślę, że zarobili by dużo więcej jakby traktowali klientów jak europejczycy. Jest cena, możesz sobie oglądać i przymierzać do woli. Są strasznie nachalni. Nie wiem czy to nasza „zachodnia” mentalność gdzie każdy woli być schowany za swoim telefonem komórkowym. Fakt, faktem, tutaj życie toczy się na ulicy. Ludzie idą do domu tylko spać. Każdy z każdym się wita, nawet w tak dużym mieście jak Marrakesz nasz taksówkarz non-stop mówił komuś „Assalaamu'Alaikum”. Ciężko uwierzyć, że nasz kierowca znał wszystkich. Myślę, że to otwartość ludzi, przyjazność itp. Wiele ludzi myśli, że ten kraj jest niebezpieczny. Nie myślę tak. Nie sądzę, że mają tu kieszonkowców czy ktoś cię okradnie (oczywiście przy zachowaniu zdrowego rozsądku) natomiast wszędzie chcą, żebyś coś kupił. Nie widać tu dużo żebraków (spotkaliśmy może dwóch) a więcej jest naganiaczy. Trzeba mieć duże nerwy i starać się nie rozmawiać z nikim...bo inaczej....znów sięgniesz do portfela a potem do bankomatu.

Byliśmy już w wielu krajach ale po raz pierwszy w Afryce Północnej. RPA jest dużo lepsze. Bardziej cywilizowane, większość ludzi mówi po angielsku ale z drugiej strony widać większe kontrasty między lokalnymi a anglikami. RPA też zwiedzaliśmy bardziej parki więc byli tam przewodnicy. Nie zagłębialiśmy się w mniejsze miasteczka (poza Coffee Bay) ale nie byliśmy tak „otoczeni”. Tutaj pocieszające jest, że każdy pracuje – tzn. chce coś sprzedać ale smutne, że widzą w tobie chodzący portfel i myślą, że sypiesz dirhamami na prawo i lewo....ciekawe jaka będzie nasza opinia o tym kraju pod koniec wyjazdu.